Theo công bố mới nhất của StatCounter thì thị phần của Firefox và Chrome hiện tại lần lượt là 25,69% và 25,23%. Chrome đã vượt qua Firefox trở thành trình duyệt được sử dụng phổ biến đứng thứ 2 sau IE. Thấy gì với kết quả này? Cách đây vài năm, chúng ta vẫn luôn nghe thấy những dự đoán về việc Firefox sẽ soán ngôi của IE, nhưng tại thời điểm này, một sự soán ngôi ngoạn mục của Chrome đã khiến nhiều người bất ngờ. Vậy nguyên nhân chính là từ đâu?
Thất bại về chiến lược
Sau một thời gian phát triển với lộ trình dài hơi, Firefox đã thay đổi rút ngắn thời gian phát hành các phiên bản mới, chỉ gần một năm nhưng Firefox đã có bước nhảy vọt về số hiệu phiên bản: 3 đến 8 trong khi sự thay đổi, tính năng mới gần như rất ít và khó nhận thấy. Trong các phiên bản trước, người dùng có thể dễ dàng nhìn thấy sự thay đổi của Firefox qua từng phiên bản 1, 1.5, 2, 3, 3.5 nhưng từ phiên bản 4 đến phiên bản 8, chúng ta chỉ nhìn thấy sự thay đổi lớn nhất là tính năng cho phép đưa các trang web yêu thích thành một thành phần của trình duyệt (thực chất chỉ là các tabs sticky) và thu nhỏ Menu bar thành nút Firefox (giống windows quá ha) kéo theo sự chậm chạp và ì ạch của trình duyệt. Trong khi đó, Chrome có những bước chuyển mình lớn, tốc độ tải trang nhanh, thời gian đáp ứng ngắn, cho phép ứng dụng bên thứ 3 tích hợp (offline và online) vào trình duyệt như một phần mềm trong hệ điều hành dưới dạng các thành phần mở rộng, đồng bộ dữ liệu trình duyệt với thiết bị Android…
Điểm mấu chốt của sự cạnh tranh giữa hai trình duyệt này có lẽ chính là các thành phần mở rộng (hệ sinh thái), lộ trình phát triển rút ngắn làm cho Firefox liên tục chạy gấp với những phiên bản mới để đuổi kịp Chrome khiến cho các thành phần mở rộng (add-ons) cũng không theo kịp để tương thích, đã có rất nhiều nhà phát triển quyết định ngừng và từ bỏ việc tạo các thành phần mở rộng mới trên Firefox (bản thân tôi cũng phải từ bỏ một số phần mở rộng thường dùng và tìm kiếm ứng dụng khác thay thế khi các phiên bản mới của Firefox được phát hành) thì Chrome vẫn liên tục tiến tới mà hầu như không gặp vấn đề gì về tương thích với các extensions viết cho các phiên bản trước. Dường như, chiến lược tăng tốc độ phát hành phiên bản một cách “chóng mặt” của Firefox đang chịu những tác động tiêu cực, thay vì tích cực như mong đợi của Mozilla. Tuy nhiên, Mozilla vẫn khẳng định sẽ giữ nguyên tốc độ phát triển các phiên bản Firefox theo từng bước 6 tuần (cứ 6 tuần sẽ cho ra một phiên bản mới).
Cái hơn của Chrome Web Store của Google Chrome không chỉ là add-ons, nó còn bao gồm rất nhiều chủ đề khác nhau như trò chơi, các bản mở rộng giống như là phiên bản ứng dụng của các Website, các mạng xã hội… những thứ mà Firefox Addons hầu như không có, trên Chrome người dùng có thể lựa chọn nhiều nội dung hơn, có thể Google đang biến Chrome thành một trình duyệt tất cả trong một, một bước đệm nhằm tạo thói quen cho người dùng trước khi sử dụng hệ điều hành Chrome OS của họ.
Cả Chrome và Firefox đều là nguồn mở chính vì thế nó không tạo ra lợi nhuận trực tiếp cho các nhà phát triển (bán bản quyền sử dụng), trước đây Firefox liên kết với Google và đặt Google làm máy tìm kiếm mặc định đồng thời Firefox thu về tiền thuê vị trí tìm kiếm và tiền hoa hồng với mỗi lệnh tìm kiếm của người dùng (giá trị cụ thể này không được công bố), nguồn tài chính này có ý nghĩa rất lớn trong quá trình phát triển của Firefox. Trong phiên bản mới nhất ô tìm kiếm quen thuộc đã được thay thế bởi Bing (của Microsoft) sự thay đổi này nói lên rất nhiều điều, Google từ bỏ Firefox để đầu tư vào Chrome, Microsoft chống lưng cho Firefox trong nỗ lực đối kháng lại Google trên mạng internet, vô hình chung khiến cho người dùng nghĩ đến khái niệm “Đại chiến trình duyệt”, tuy giá trị của liên kết Firefox – Bing không được công bố nhưng cũng tác động không nhỏ vào tâm lý người dùng và những nhà phát triển các phần mở rộng.
Các phiên bản mới của Firefox đang ngày một nặng nề, cần điều chỉnh và tối ưu trước khi sử dụng còn Chrome thì có thể cài và sử dụng ngay. Phần lớn người dùng đều biết rằng sau khi cài đặt Chrome bạn không cần phải cài thêm Flash nữa (trên Firefox phải tải về từ Adobe hoặc trình duyệt tự tìm), bố trí các nút công cụ hợp lý, tính năng thân thiện,… chính sự thuận tiện này khiến không ít người dùng bình thường chuyển sang sử dụng Chrome
Cá nhân tôi vẫn chưa chuyển sang Chrome, vì trên Chrome vẫn còn thiếu khá nhiều công cụ tôi thường sử dụng như FireBug, Scrapbook, Readitlate… mà tôi chưa tìm được công cụ thay thế.
Một tính năng Firefox cần phải học tập Chrome chính là khả năng cài đặt, kích hoạt, gỡ bỏ các thành phần mở rộng mà không cần phải khởi động lại trình duyệt, trên Firefox nếu bạn sử dụng chung toàn bộ các addons dành cho công việc và duyệt web sẽ khiến cho Firefox ì ạch, thực hiện rất nhiều tác vụ, debug, inspect, scan… trong khi trên Chrome ta chỉ cần disable hoặc enable nó.
Tương lai và số phận
Tương lai của Firefox không được khả quan lắm, dường như số phận đã khiến cho trình duyệt này vụt sáng rồi lại tắt. Chrome của Google có một hệ sinh thái đầy đủ – Chrome Web Store, có một hệ điều hành Android với số lượng smartphone đứng đầu có trình duyệt mặc định dựa trên Chrome, cho phép đồng bộ bất cứ đâu, trên bất cứ thiết bị nào là một thế mạnh rất lớn để tăng thị phần trình duyệt.
Hiển nhiên, cho dù thế nào đi nữa IE vẫn chiếm một thị phần nhất định khó mà thấp hơn Firefox bởi vì IE là trình duyệt mặc định của hệ điều hành Windows – hệ điều hành máy tính phổ biến nhất, khiến cho Firefox rất khó khăn trong vấn đề lôi kéo người dùng, trừ phi Mozilla và Microsoft hợp tác sử dụng Firefox làm trình duyệt mặc định trên các hệ điều hành Windows – một điều không tưởng. Nhất là sắp tới đây, hệ điều hành Windows 8 có khả năng hoạt động trên các máy tính bảng, đương nhiên thị phần của IE sẽ tăng lên.
Cả Chrome và IE đều có một môi trường riêng để phát triển, còn Firefox hầu như không có gì, chỉ có thể bằng những tính năng nổi trội hơn hẳn để người dùng chuyển sang trình duyệt này. Đối với nền tảng di động, Mozilla đã tạo ra Fennec, tuy nhiên cho đến nay Fennec vẫn chưa làm được những gì mà Firefox đã làm trên môi trường máy tính cá nhân.
Nếu Mozilla không có một kế hoạch và lộ trình phát triển mới hấp dẫn, rất có thể Firefox sẽ nhanh chóng tàn lụi trở với một số lượng nhỏ người dùng trung thành hay phù hợp với thói quen sử dụng của họ giống như Opera, Safari….